زادروز

ماکس هورکهایمر    Max Horkheimer زادهٔ     ۱۴ فوریه ۱۸۹۵ اشتوتگارت، امپراتوری آلمان درگذشت  ۷ ژوئیهٔ ۱۹۷۳ (۷۸ سال) نورنبرگ، آلمان غربی     فیلسوف     آلمانی و از اعضای مکتب فرانکفورت بود.

ماکس هورکهایمر در ۱۸۹۵ در خانوده‌ای یهودی در اشتوتگارت در آلمان به دنیا آمد.
در ۱۹۱۷ برای مدت کوتاهی به ارتش پیوست و دو سال بعد تحصیل روان‌شناسی و فلسفه را در مونیخ آغاز کرد.

سپس به فرانکفورت رفت و زیر نظر هانس کورنلیوس تحصیلات خود را ادامه داد.

در ۱۹۲۲ دکترای فلسفه گرفت و به مدت سه سال دستیار کورنلیوس بود و همان زمان دوستی پایدارش با آدورنو آغاز شد.

در سال ١٩٢٥ دکتری خود را با رسالۀ ممتازی دربارۀ سومین نقدکانت (نقد قوه حکم) گرفت.

در سال ١٩٢٨ بعد از سال‌ها دلدادگی با رز مایدن ریکهر که زمانی منشی پدرش بود و هشت سال از او بزرگتر بود، ازدواج کرد.

در همان سال تدریس فلسفۀ سیاسی را در دانشگاه فرانکفورت آغاز کرد.

اواخر دههٔ بیست، هورکهایمر به ریاست انجمن پژوهش‌های اجتماعی فرانکفورت رسید.

در ۱۹۳۳ پس از به قدرت رسیدن هیتلر ماکس هورکهایمر به همراه برخی دیگر از اعضای انجمن مجبور به مهاجرت شد: پاریس، ژنو و در پایان نیویورک.

علت این مهاجرت اجباری: ۱. همگام با رایش سوم، تعطیل شدن انجمن و تحت تعقیب قرار گرفتن اعضا به دلیل دیدگاه‌های کمونیستی ٢. شروع هلوکاست؛ برخورد و آزار یهودیان (از آنجا که هورکهایمر و برخی چهره‌های انجمن یهودی‌تبار بودند).

در اواخر سال ١٩٣٣ او به نیویورک رفت، و توانست مرکز اصلی انجمن را به عنوان انجمنی وابسته به دانشگاه کلمبیا برپا کند.

با ورود تدریجی پولوک، آدورنو، مارکوزه، نویمان و دیگر اعضا، فعالیت جدی انجمن در آمریکا آغاز و در مواردی، امکان همکاری با پژوهشگران آمریکایی نیز ایجاد شد.

این کار بیشتر گرد پژوهش جمعی «اقتدار و خانواده» ادامه یافت و هورکهایمر مقدمۀ مهمی بر انتشار نخستین مجلد مقاله‌ها و نوشته‌های اعضا در این مورد نوشت.

در سال ١٩٣٦ مقالۀ «خودخواهی و جنبش آزادی» را نوشت که یکی از مهمترین رساله‌هایش به شمار می‌آید.

پس از جنگ، در ۱۹۴۹ به فرانکفورت بازگشت و انجمن پژوهش‌های اجتماعی فرانکفورت را از نو برپا کرد.

هورکهایمر یکی از چهره‌های شاخص مکتب فرانکفورت و به ویژه نظریه انتقادی است. نظرات او تأثیرات عمیقی بر جنبش دانشجوییِ دهه ۱۹۶۰ در آلمان داشت.

از شاگردان برجستۀ او می‌توان به فیلسوف ایرانی معاصر، منوچهر جمالی اشاره کرد.

 

کتاب‌شناسی

    خسوف خرد، ترجمه محمود اکسیری‌فرد (نشر گام نو؛ تهران: ۱۳۸۹)

    نظریهٔ انتقادی و نظریهٔ سنتی (مجموعهٔ مقاله)

    نقد خرد ابزاری

    دیالکتیک روشنگری به همراه تئودور آدورنو

    سپیده دمان فلسفهٔ تاریخ بورژوایی، ترجمه محمد جعفر پوینده تهران: نشر نی