دین ارمنیان قبل از مسیحیت

گارگین فتائی

 

  اولین خدا در ارمنستان ، یکی از اولین اصوات اولیه یعنی آر بوده است که به معنای

خورشید یا نور است زیرا خورشید را دارای نیروی زندگی می دانستند

از کوه آرارات برای اولین بار در 6000 پیش از میلاد در منظومهء گیلگمش یاد شده است و از آن به عنوان سرزمین کوههایی تعبیر شده که دارای خدایان زنده بوده است واژه ارارات می تواند ریشه در واژهء «آر»  داشته باشد و واژه« آت » در انتهیای کلمهء  آرارات می تواند ریشه در آت یا هات ارمنی به معنای یک قطعه یا تکه باشد و جمعاً آرارات می تواند به معنای قطعه ای از خدایان و یا قسمتی از آفرینش باشد (1)

پرستش مظاهر طبیعت نظیر پرستش خورشید و ستارگان در ارمنستان از پرستش بتها قدیمی تر بوده  هفت قربانگاه و معبد خدایان ارمنی به نظر می رسد که در شهر باگاوان2( شهر خدایان) بوده باشند و این شهر ،  جائی بود که در آغاز سال نو  در ماه ناواسارد3( نوسرد)جشن بزرگ باشکوهی برگزار می شد

سمبل های اولیه برای خدایان تغریباً مربوط به سمبل های نجومی بوده اند

خدایان اولیه ارامنه همه حول مرکزیت خورشید بوده اند

ایزدستان و یا خدایان ارمنی تحت تاثیر همسایگان دیریهء خود یعنی یونانیان و پارسها  بابلیها ، آشوریها ، سومریها ، و سریانیها  نیز بوده اند

دین ارمنستان باستان شکل نزدیک تری به دین پادشاهان پارتی اشکانی داشت

مجسمه ها و حتی معابد یونانی در ارمنستان از سوی تیگران کبیر  و                   آرداشس ( اردشیر)  به َآنجا انتقال یافتند.

رفتن به زیارت مادرخدایان سریانی برای ارامنه رسم بوده است واژه ارمنی کورم4 به معنای کاهن معبد ریشه در زبان سریانی دارد

 

 

Aramazd (Zeus)

آرامازد

معادل زئوس یونانی ( زئوس پاتر یا ژوپیتر رومی)  و اهورای مزدای ایرانی ، پدر همهء ایزدان و ایزد بانوان ، آفرینندهء بهشت و جهنم . حشن مربوط به او آمانور(5) نام داشت به معنای سال نو و در گاهشماری قدیمی ارمنی معادل 21 مارس بوده است با وجود پرستش آرامازد که تحت تاثیر اهورامزدای ایرانیی بوده ولی این خدا در ارمنستان ، نقش فعال و اصلی را ایفا نکرده است

 

 

 

 

 

Anahit (Artemis)

 

آناهید

معادل آرتمیس6 یونانی و آناهیتا یا ناهید پارسی ، ایزدبانوی باروری و زایش . در ارمنستان او خدای اصلی بوده  و در میان ایزدستان ارمنی ، نقش اصلی را داشته به  گونه ای که می توان کیش اصلی ارامنه در قبل از مسیحیت را آناهید پرستی دانست

 

 

Nuneh (Athena) –

نونه

معادل آتنای یونانی ، ایزد بانوی عقل ، قضاوت درست ، مادری ، حامی منزل و نگاهدارندهء خانواده

 

 

Vahagan (Hephaestus) –

واهاگن

معادل هراکلوس  یونانی  و ورهرام یا بهرام پارسی، ایزد رعد و ابرها و آتش و فلزات

 

 

Astghik (Aphrodite)

آستقیک

معادل آفرودیت یونانی و خدای عشق و زیبائی او همسر واهاگن بوده او ایزد آب هم بوده جشن مربوط به وی در اواسط ژوئن برگزار شده و به وارداوار(7)  موسوم بوده امروزه هم این جشن در تابستان تحت همین نام برگزار می شود این حشن در ایران معروف به جشن آب پاشی است که چون در تیرماه می باشد لذا با ایزد تیشتر و جشن تیرگان نزدیک است در این روز مردم به همدیگر آب می پاشند که شاید متاثر از پیروز تیشتر در جنگ  در برابر آپوش ، دیو خشکسالی باشد

 

 

Ara Geghetsik- "Ara the Beautiful’

آرای زیبا

خدای بهار ، گیاهان و کشاورزی او نماد زندگی تازه است

 

 

Tsovinar, Nar –

تسووینار

ایزبانوی آب و دریا و باران . او آفریدهء آتش بود که با شدت خود به باران تگرگ حهت باریدن از آسمانها نیرو می داد

 

 

Vanatur

واناتور

ایزد مهمان نوازی و بخشندگی

 

Tir (Apollo)

تیر ، معادل آپولوی یونانی و تیشتر پارسی است ، ایزد ادبیات و علم وهنر همچنین یک تعبیرکنندهء خواب

 

Tork Angegh (Aries)

تُرک آنگِق

معادل آریز(8) یونانی ایزد قدرت ، شجاعت ، جنگ و ارتش

 

 

Mihr

 

میهر

معادل مهر پارسی و هِفائستوس (9) یونانی و خدای حقیقت . ایزد مهر در ارمنستان به برحستگی ایران نبوده است نام معبد آن مهیان(10)  بود و ریشه تعدادی از نام های ارامنه به این ایزد               می رسد نظیر میران ( مهران) ،                         میرتات ( مهررداد) میرانوش ( مهرنوش) به معنی دختر مهر و غیره

 

 

 

 

 

Barshamin or Barshimnia

بارشامین یا بارشیمانیا

یکی از بت هایی بود که تیگران کبیر ، پادشاه مقتدر ارمنستان با خود  از بین النهرین به ارمنستان آورد و آن را در روستای تِردان(11) در داراناقی(12) گذاشت و ساخته شده از عاج فیل و نقره بوده است

نام بارشامیا مشتق از آرامی و به معنای خدای آسمانها است

 

 

 

Sandaramet

ساندارامت

معادل سپنتا آرمیتی یا سپندارمذ ویا همان اسقند امروزی است یکی از هفت امشاسپند در کیش مزدیسنا و دختر اهورامزدا مظهر پرهیزگاری و پاکدامنی

 

 

 

 

 

زیرنویس

1: نام آرارات در کتاب مقدس ( پیدایش4:8) آمده است

2:Bagavan

3: Navasard

4: Kourm

5: Amanor

6: Artemis

7: Vardavar

8: Aries

9: Hephaestus

10: Mehian

  11: THordan

12: Daranaghi

 

 

 

برگرفته از

http://www.tacentral.com/default.htm با اضافات و الحاقات