گارگین فتائی

نمیتوان رقابت بین غرب و روسیه را جنگ سرد نامید زیرا جنگ سرد در مفهوم کلاسیک خودش مربوط به زمانی است که دو ابرقدرت در جهان وجود داشت یکی ایالات متحده و دومی اتحاد جامعیر شوروی که در همه زمینه ها با هم رفابت می کردند و با هم خصومت داشتند . در واقع یک جهان دو قطبی وجود داشت که نوعی تعادل و موازنه استراتژیک بین آنها برقرار بود. با وجود اینکه ایالات متحده و همپیمانان غربی‌ اش در موقعیت خیلی بهتری از لحاظ اقتصادی قرار داشتند اما شوروی هم ارتش بزرگ و مجهز ی داشت که برای جنگ تهاجمی طراحی شده بود و به هر حال این موازنه همه جانبه به طور کلی بین دو ابرقدرت برقرار بود . فاصله ها زیاد نبود و این دو ابرقدرت هر کاری برای تضعیف یکدیگر انجام می دادند .بنابراین جنگ سرد یک رقابت جهانی در تمام پنج قاره دنیا بود .

در حال حاضر جهان دیگر یک جهان بر اساس مرز بندی ایدئولوژیک و دو قطبی نیست الان جهان یک قطبی با برتری همه جانبه آمریکا بر سایر نقاط جهان است . اگر هم باز دو قطبی شود قطعاً روسیه با وضع فعلیش نخواهد بود بلکه چین از هر کشور دیگری در این زمینه آماده تر است . با این وجود باز هم رقابت چین و ایالات متحده بیشتر یک رقابت اقتصادی است تا صدور ایدئولوژی . ایالات متحده دارای بزرگ ترین اقتصاد دنیا و ثروتمندترین کشور دنیا با فن آوری های بسیار به روز و مدرن و تنوع اقتصادی و صنعتی است اما اقتصاد روسیه یک بیستم اقتصاد آمریکا و بیشتر متکی بر منابع انرژی سنتی و سوخت های فسیلی نظیر نفت و گاز است که آن هم به تدریج انرژی های جایگزین و تجدید پذیر دارند جای آنها را می گیرند . جمعیت ایالات متحده نسباتاً جوان و زیاد یعنی حدود دو برابر جمعیت روسیه است در حالی که جمعیت روسیه روز به روز در حال کاهش و پیر شدن است . در زمان جنگ سرد ، شوروی مبلغ ابدئولوژی کمونیسم بود و ابدئولوژی مارکسیسم لنینسم در آن زمان بر اساس تبلیغات گسترده شوروی برای خیلی ها در جهان محبوبیت زیادی داشت و یک ایدئولوژی جذاب بود . ایالات متحده هم مشوق و توسعه دهنده مفاهیم لیبرالیسم و کاپیتالیسم در جهان بود . روسیه امروز یا بهتر بگوییم پوتینیسم هیچ گونه ایدئولوژی جذابی برای ارائه ندارد و نفوذش هم محدود به سرزمین های قلمرو سایق شوروی در اروپای شرقی و قفقاز و آسیای میانه است . در نهایت اغراق در این زمینه و جنگ سرد دانستن رقابت فعلی روسیه با غرب باعث انحراف توجه افکار عمومی از چین به سمت روسیه میشود در جالی که مشکال اصلی تر و اساسی تر فعلی برای غرب و ایالات متحده و حتی کل دنیا چین است .

یکی از نگرانی های اصلی روسیه گسترش ناتو به سمت مرزهای سابق اتحاد شوروی است.

استدلال های روسیه برای این نگرانی ها به این قرار هستند.

ناتو تهاجمی و تهدیدی برای روسیه است .حضور ناتو در منطقه بالتیک خطرناک است و گسترش ناتو و دفاع موشکی آن روسیه را تهدید می کند.

اشتراک‌گذاری هسته‌ای ناتو و تمرین‌های هسته‌ای آن ناقض معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای است.

افزایش حضور رو به جلو ناتو قانون تاسیس ناتو-روسیه را نقض می کند.

ناتو به روسیه قول داده است که پس از جنگ سرد گسترش نخواهد یافت و ناتو باید در پایان جنگ سرد منحل می شد.

با تعلیق همکاری عملی با روسیه، ناتو امنیت را تضعیف می کند.

ناتو در سرتاسر جهان پایگاه دارد.

ناتو بر سر تمرینات روسیه «هیستری» ایجاد کرده است.

ناتو یک پروژه ژئوپلیتیکی ایالات متحده است.

ناتو تلاش کرده است روسیه را منزوی یا به حاشیه براند.

ناتو هم به این نگرانی ها و ادعاها چنین پاسخ میدهد.

ناتو یک سازمان دفاعی است نه تهاجمی و برای دفاع امنیتی اعضا خود در برابر تهدیدات خارجی ایجاد شده است . دفاع موشکی بالستیک ناتو برای تهاجم طراحی نشده است و قدرت چنین کاری را هم ندارد . حتی ناتو روسیه را برای دفاع موشکی دعوت به همکاری کرد که روسیه آن را نپذیرفت . ناتو در سی سال گذشته در زمینه های گوناگون از جمله مبارزه با ترورسیم ، قاچاق مواد مخدر و مسائیل مربوط به امداد و نجات زیر دریایی ها به طور مداوم با روسیه در تماس بوده است . ناتو تنها بعد از حمله روسیه به اوکراین و تصرف کریمه این همکاری ها را به حالت تعلیق درآورد زیرا روسیه قوانین بین المللی را زیر پا گذاشت . هر ملتی حق دارد ترتیبات امنیتی خودش را خودش انتحاب کند و روسیه این حق را ندارد که از پیوستن کشوری به ناتو و اتخاذ ترتیب امنیتی توسط آن کشور جلوگیری کند.

پس از پایان جنگ سرد ، روسیه نیز متعهد به ایجاد یک معماری امنیتی فراگیر اروپایی از طریق منشور پاریس، تأسیس OSCE، ایجاد شورای مشارکت یورو-آتلانتیک، و تأسیس ناتو-روسیه. شد .

با امضای قانون تأسیس ناتو-روسیه، روسیه متعهد شد که علیه هیچ کشوری از تهدید یا از زور استفاده نکند اما با الحاق کریمه به خاک خود که قلمرو قانونی اوکراین بود این تعهد را زیر پا گذاشت.

در زمینه هسته ای ناتو همیشه با معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) سازگار بوده است که بر اساس عدم گسترش است و این روسیه است که مدام جهان را با سلاح های هسته ای اش تهدید می کند و همواره تمیرنات هسته ای خود را افزایش داده است . نیروزهای ناتو مستقر در اروپا تنها 4500 نفر و نیروهای چرخشی دفاعی هستند و سطح کل نیروها پس از پایان جنگ سرد کاهش قابل مالحظه ای یافته اند . ناتو همواره دارای سیاست درهای باز بوده و هیچ وقت متعهد به انحلال یا محدودیت اعضا نشده است . پایگاه های نظامی ناتو در خارج از قلمرو متفقین تنها محدود به مناطقی است که ائتلاف در آن عملیات انجام می دهد و در سایر نقاط دنیا دارای دفاتر غیر نظامی است . در زمینه رزمایش نیز ناتو بر اساس سند وین متعهد به شفافیت شده است و ناظران سازمان امنیت و همکاری اروپا همواره هنگام رزمایش های ناتو دعوت میشوند . اما روسیه در این مورد شفاف نیست و هرگز اجازه مشاهده رزمایش هایش از سوی ناظرین اروپایی ردا نداده است . همه تصمیمات ناتو به صورت اجماع آرا است یعنی باید با موافقت تک تک اعضا صورت گیرد .

واقعیت این است که پس از پایان جنگ سرد و افول یکی از دو ابرقدرت و انحلال شوروی آمریکا از خلا موجود استفاده کرده و کشورهای عضو سابق پیمان ورشو را وارد ناتو کرد و باعث گسترش ناتو به سمت شرق اروپا و نزدیکی مرز های روسیه شد حتی آمریکا برای نفوذ بیشتر در روسیه از طریق آزانس های کمک رسانی و غیر دولتی اش برای کمک به عناصر ضد دولتی مخ مایل به تبعیت از دولت روسیه نبودند اقدام کرد.

روسیه در آن زمان در وضعیت خوبی به سر نمی برد اما بعد از سی سال مدرن سازی توانست وضعیت خود از جمله در زمینه مکانیسم های امنیتی سنتی اش را بهبود بخشد .

از سوی دیگر گسترش حمایت ها از عناصر ضد روسی نظیر بندری های اوکراینی، ملی گرایان لهستانی، اسلام گرایان بالکان و تلاش های مداوم برای تغییر حکومت های خاورمیانه و شمال آفریقا نظیر لیبی و سوریه و یمن که در واقع محل نفوذ سایق شوروی بودند و توانمند سازی نیروهای جهادی در این مناطق روسیه را به شدت نگران کرد .

به طور کلی ترس از مداخله خارجی یک نگرانی دیرینه و سنتی در روسیه است.

گسترش ناتو باعث شد که این نگرانی تاریخی روسیه افزایش یابد زیرا قلمرو روسیه با فروپاشی شوروی به کوچک ترین حد خود در تاریخ رسید و روسیه از کوچک تر شدن بیشتر در هراس بود . این باعث شعله ور شدن گرایش های ملی گرایانه افراطی در روسیه شده و توسعه دمکراسی را به تاخیر انداخته است برای همین از کشورهای همجوار خودش که قلمرو سایق شوروی بودند در برابر تهدیدات خارجی به عنوان حائل و دیوار دفاعی استفاده می کند.

روسیه در واقع میخواهد از تکه تکه شدن بیشتر جلوگیری کند برای همین تنها چاره را در ایجاد کشورهای حائل و تحمیل اراده خود بر آنها می بینند . روسیه نظم پس از جنگ سرد را که یک قطبی و به نفع ایالات متحده است نمی پذیرد . روسیه توانسته توان نظامی خودش را ارتقا بخشد از جمله اینکه ناتو توانایی مقابله واقعی با سیستم هسته‌ای تاکتیکی اسکندر روسی را ندارد. توانایی روسیه در زمینه توپخانه و جنگ الکترونیکی چشمگیر است اما ظرفیت های آن در زمینه جنگ سایبری و اطلاعاتی حتی بیشتر از جنگ الکترونیکی است . روسیه در جال حاضر از روش رویارویی موسوم به جنگ ترکیبی یا هیبریدی استفاده می کند ، جنگی که مرزبندی واقعی بین جنگ و صلح در آن دشوار است و در واقع ترکیبی از جنگ فیزیکی و جنگ در زمینه های دیگر است .

روسیه نیز گر چه دیگر مبلغ ایئولوژی مارکسیستی نیست و نفوذ کمونیسم در جهان به طور قابل ملاحظه ای کاهش یافته است اما در واقع میتوان گفت که به نوعی به سیستم امپراطوری تزارها برگشته است زیرا پایبند به نظم بین امللی لیبرال نیست زیرا آن را به رهبری آمریکا میداند . این نظم که حاوی ارزش ها و نهادهای دمکراتیک است به حفظ صلح و ثبات و توسعه جهانی کمک کرده و از لحاظ اقتصادی نیز باعث رشد آمریکا و جهان شده است زیرا رقابت های چند جانبه مبتنی بر دموکراسی را توسعه داده است . در ولاقع یک جهانی متعهد به دموکراسی ایجاد کرده است .پوتین این نظم را اساساً ناعادلانه میداند و همواره در تضعیف این نظام از طریق تهاجم آشکار و مداخله مستقیم مسلحانه ، حمایت از احزاب و حکومت ها و گروه های غیر لیبرال و مستبد و جاسوسی و سرقت اطلاعات کوشیده است . پوتین همواره حامی گروه های راست افراطی و ناسیونالیسم تنگ نظرانه که باعث خروج کشورهای عضو ناتو از ناتو و اتحادیه اروپا شود حمایت کرده است . از آنجایی که روسیه میداند نمیتواند غرب را از طریق دموکراسی و رقابت آزاد شکست دهد متوسل به جنگ ترکیبی شده است .

سیاران مارتین، رئیس NCSC در بیانیه‌ای گفت: «روسیه تواناترین دشمن متخاصم ما در فضای سایبری است، بنابراین مقابله با حملات آنها اولویت اصلی مرکز امنیت سایبری ملی و متحدان ایالات متحده است.

منابع

Coons, C. (2017, April 7). Are we at war with Russia? Brookings. https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2017/04/07/are-we-at-war-with-russia/

‌Could Russia and the West be heading for cyber-war? (2018, April 16). BBC News. https://www.bbc.com/news/technology-43788114

‌ Crowley, S. T. (2018, August 2). NATO “Encirclement” May Be Creating a New Crisis with Russia. The National Interest. https://nationalinterest.org/blog/skeptics/nato-encirclement-may-be-creating-new-crisis-russia-27617

Douris, C. (2018, July 30). Bad News: U.S. Military Sites in Europe Are Dependent on Russia for Electricity. The National Interest. https://nationalinterest.org/blog/buzz/bad-news-us-military-sites-europe-are-dependent-russia-electricity-27202

NATO. (2019, August 9). NATO-Russia relations: the facts. NATO. https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_111767.htm

Walt, S. M. (2018, March 12). I Knew the Cold War. This Is No Cold War. Foreign Policy. https://foreignpolicy.com/2018/03/12/i-knew-the-cold-war-this-is-no-cold-war/