سالمرگ

محمد احمدپناهی سمنانی (زاده ۱۹ مهر ۱۳۱۳ - درگذشت ۲۵ دی ۱۳۹۵)، تاریخ‌نگار و نویسنده ایرانی، پژوهشگر ادبیات فولکلور و کارشناس تاریخ از دانشگاه تربیت معلم است.

پدرش سید علی اکبر احمدپناهی صوفی بیسوادی بود که هزاران شعر از برداشت و آنچه از معارف شیعه و قصص پیامبران و حالات و حکایات اولیاءالله و شیوخ و اقطاب دراویش سلسله گنابادی شنیده و آموخته بود، به خاطر داشت.

 او تک بیت‌های عارفانه زیبا، حکایات مذهبی فراوان می‌دانست و در هر فرصتی برای فرزندانش با گرمی و شور خاصی می‌خواند.

در ۸ سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در دبستان «هدایت» سمنان آغاز کرد تا سال ۱۳۲۷ که با اتمام این دوره وارد دبیرستان شد. این دوره را هم با موفقیت به پایان برد و برای ادامه تحصیل وارد دانشگاه تربیت معلم شد و سال ۱۳۵۶ در رشته تاریخ لیسانس گرفت.

به واسطه یکی از آشنایان در شرکت پنبه، وابسته به سازمان برنامه، مشغول کار شد و او را به کارخانه پنبه بندر گز فرستادند. آنجا با صادق سرفراز، آشنا شد. او که رئیس کارخانه پنبه بود، تأثیر خاصی در ذوق و وابستگی‌های فرهنگی احمدپناهی به جای گذاشت.

 پس از این دوره به ورامین منتقل شد و تا سال ۱۳۴۰ در روستای کوچک جیتو زندگی کرد تا اینکه به تهران منتقل و در سال ۱۳۵۸ بازنشسته شد. بعد از آن هم هیچ‌گاه پیوند خود را با فرهنگ و ادب، نوشتن، سرودن، همکاری با مطبوعات و حضور در کانون‌های فرهنگی قطع نکرد. دوران بازنشستگی یک فرصت طلایی برای او بود.

تحقیق و نوشتن و بازگشت به انبوه یادداشت‌ها و سر و سامان دادن به آن‌ها به یک مشغله دائمی برایش تبدیل شد.

 نخستین مجموعه شعرش را با نام «از دی که گذشت» در مهرماه سال ۱۳۶۰ منتشر کرد.

سال ۱۳۶۷ هم منظومه «شاعر و پری» را که فکر آن براساس قصه ای از کاتول مندس، ادیب آرمانگرای فرانسوی (۱۹۰۹–۱۸۴۱ م)، طراحی شده بود،

 در یک مثنوی دویست و چند بیتی ساخت و از آن پس به‌طور جدی دنبال سرودن شعر نرفت. اما یک پژوهش ادبی را پی گرفت که حاصل آن کتاب «شعر کار در ادب فارسی، بازتاب کار در شعر شاعران گذشته و معاصر» بود و در سال ۱۳۶۹ با هزینه شخصی چاپ شد.

 او در این پژوهش برای نخستین بار و به‌طور جدی به مفهوم کار فیزیکی در ادبیات پرداخته که از آثار در خور توجه و ماندگار پژوهشی است.

احمد پناهی سپس به تاریخ روی آورد که رشته تحصیلی اش بود.

علاوه بر این‌ها، ۹ عنوان از کارهای تاریخی او نزد ناشران در نوبت چاپ است، در حالی که باید یادآوری کرد در میان آن ۲۲ کتاب تاریخی چهره‌های منفور و محبوب در کنار هم وجود دارند و پناهی سمنانی تنها به چهره‌های محبوب تاریخ نپرداخته‌است. تیمور لنگ، چنگیز مغول، آغامحمدخان قاجار و… کریم خان زند، امیرکبیر، خواجه نصیرالدین طوسی، ستارخان، قائم مقام فراهانی و فردوسی نام‌هایی هستند که او در بخش پژوهش تاریخ به آن‌ها پرداخته‌است.

 اما پناهی در میان کارهای متعدد خود به کار بر روی فرهنگ عامه بیش از همه دل بسته و این کار بیشترین جاذبه و خرسندی را برایش داشته‌است. هشت کتاب و ده‌ها مقاله، سخنرانی و گفتگوی مطبوعاتی، رادیویی و تلویزیونی پیرامون ترانه‌های ملی، آداب و رسوم، سروده‌های بومی، کارکردهای ترانه ملی در زندگی اجتماعی، هنری و تاریخی مردم، گردآوری، تألیف وتوجیه کرده‌است.

پناهی سمنانی در فرهنگ عامه بیشتر پیرامون ترانه کار کرده‌است. نخستین کتاب او در این زمینه «ترانه‌های ملی ایران» نام دارد که در آن گونه‌های متنوع و مختلف و رنگارنگ شعر عامه ایران یکجا گرد آورده شده‌است. این پژوهش سپس گسترده شده و کتاب «ترانه و ترانه‌سرایی در ایران» سامان یافته و انتشارات سروش تاکنون دو بار به چاپ آن اقدام کرده‌است. در فصل‌های چهارده‌گانه این کتاب خاستگاه و ارزش فرهنگی ترانه، جای هنر عامه در ادب رسمی، صورت‌ها و قالب‌های ترانه ملی، تقسیم‌بندی سنتی ترانه، گستره و آفاق مضمون در ترانه، بازی و سرگرمی، سوگ و سرور، کودکانه‌ها و… عنوان‌ها و موضوعات مورد بحث هستند.

در همین زمینه، دو کتاب دیگر با نام‌های «تاریخ در ترانه» و «ترانه‌های دختران حوا» از احمد پناهی منتشر شده‌است که موضوعی تازه و جالب دارند.

 کتاب «تاریخ در ترانه» گویای این مطلب است که در بازتاب رخدادهای تاریخی، سهم فرهنگ عامه اگر دست کم گرفته شود، خطایی غیرقابل اغماض صورت گرفته‌است.

بسیاری از اندیشمندان و متفکران علوم سیاسی و اجتماعی و نویسندگان بزرگ بر آن هستند که پژوهش تاریخی، هرگاه داده‌های فرهنگ فولکلور را نادیده انگارد، آن پژوهش فاقد اعتبار و اصالت علمی خواهد بود.

از او به خاطر آثارش تشویق‌ها، تقدیرها و نوازش‌های فراوانی شده‌است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از

 لوح سپاسی از سوی شورای کتاب کودک به خاطر پیام به جشن ایرانی هانس کریستین آندرسن

اعطای تندیس آندرسن فروردین ،۱۳۸۴

 لوح تقدیر به پاس یک عمر تلاش در جهت اشاعه موسیقی بومی و تعمیق و تلطیف فضای فرهنگی زادگاه خود از سوی پانزدهمین جشنواره موسیقی ذکر و ذاکرین، استان گلستان اردیبهشت ،۱۳۸۴

 دریافت لوح تقدیر از سوی دانشگاه سمنان به خاطر کوشش در شناسایی و پاسداری گویش کهن سمنانی، لوح سپاس برای ارائه مقاله و شرکت در سومین همایش قومس شناسی، سپاس نامه

تقدیر در آیین آوای دوست، نکوداشت استاد بیژن ترقی و یادمان استاد علی تجویدی به خاطر تألیف کتاب «ترانه و ترانه‌سرایی در ایران» خردادماه ۱۳۸۵

او در ۲۵ دی ۱۳۹۵ در شهر تورونتو در کانادا درگذشت.

 

آثار​

شاه عباس کبیر، مرد هزار چهره

شاه اسماعیل صفوی، مرشد سرخ کلاهان

لطفعلی خان زند، از شاهی تا تباهی

نادرشاه، بازتاب حماسه و فاجعه ملی

تیمور لنگ، چهره هراس‌انگیز تاریخ

حسن صباح، چهره شگفت‌انگیز تاریخ

امیرکبیر، تجلی افتخارات ملی

کریمخان زند، نیکوترین زمامدار تاریخ ایران

چنگیزخان، چهره خون ریز تاریخ

ترانه‌های ملی ایران، سیری در ترانه و تران‌سرائی در ایران

فتحعلیشاه قاجار سقوط در کام استعمار

آغا محمدخان قاجار، چهره حیله‌گر تاریخ

امیر اسماعیل سامانی فرمانروای بزرگ و عادل

ستارخان سردار ملی و نهضت مشروطه