زادروز

فیدِل اَلِجاندرو کاسترو روز (به اسپانیایی: Fidel Alejandro Castro Ruz)، (زاده ۱۳ اوت ۱۹۲۶ – درگذشته ۲۵ نوامبر ۲۰۱۶) سیاست‌مدار و انقلابی کوبایی بود. وی علاوه بر رهبری انقلاب کوبا، از سال ۱۹۵۹ تا ۱۹۷۶ میلادی به عنوان نخست‌وزیر و سپس به عنوان رئیس‌جمهور این کشور از سال ۱۹۷۶ تا ۲۰۰۸ مشغول فعالیت بود. حزب کمونیست کوبا که تنها حزب سیاسی در نظام تک‌حزبی کوبا است؛ از سال ۱۹۶۵ تا سال ۲۰۱۱ تحت رهبری وی اداره می‌شد. بر اساس قانون اساسی مصوب سال ۱۹۷۶ میلادی دبیرکل حزب، رهبری حکومت را در دست دارد. کاسترو یکی از نمادهای انقلاب کمونیستی در آمریکای لاتین به‌شمار می‌رود. زیرا او نخستین حکومت مارکسیسم-لنینیسم جهان را در نیم‌کره غربی و در نزدیک‌ترین فاصله به آمریکا برقرار کرد. او در میان رهبران کمونیست جهان طولانی‌ترین دوره حکومت را داشت. ریش، سیگار برگ و لباس نظامی سبز زیتونی، نمادهای ماندگار ظاهر وی هستند.

در دوران زمامداری وی در کوبا صنایع و تجارت ملی‌سازی شد و اصلاحات سوسیالیستی دولت در سراسر جامعه به اجرا درآمد. کاسترو هم‌چنین دو دوره دبیرکل جنبش عدم تعهد بود.

کاسترو یکی از شخصیت‌های بحث‌برانگیز جهان معاصر بوده‌است. وی جوایز مختلف بین‌المللی به دست آورده و حامیانش او را قهرمان سوسیالیسم، ضد امپریالیسم و بشردوستی و کسی که توانسته استقلال کوبا را در برابر امپریالیسم آمریکا حفظ کند، می‌دانند. در مقابل؛ منتقدانش وی را یک دیکتاتور تمامیت‌خواه می‌دانند که دولتش باعث بروز موارد متعدد نقض حقوق بشر، آوارگی بیش از یک میلیون کوبایی و تضعیف اقتصاد کشور شده‌است.

کاسترو، ارنستو چه گوارا و همراهانشان انقلاب را از پایگاه خود در کوه‌های سیئرا مائسترا با یک جنگ چریکی کلاسیک را آغاز کرده و در روز دوم ژانویه ۱۹۵۹ وارد هاوانا شدند. با فرار باتیستا، کاسترو پیروز و دولت جدیدی در کوبا مستقر شد. رهبران کوبا قول دادند زمین‌ها را به مردم واگذار کنند و از حقوق فقرا دفاع کنند.

در آن زمان کاسترو تأکید داشت که ایدئولوژی او قبل از هر چیز کوبایی است و می‌گفت: «ما به دنبال کمونیسم یا مارکسیسم نیستیم. به جای آن دموکراسی و عدالت اجتماعی می‌خواهیم، آنهم در چارچوب اقتصادی با برنامه».

اما دوایت آیزنهاور به او توجهی نکرد و بر اساس گفته خود کاسترو، همین مسئله او را به آغوش اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی و رهبر آن نیکیتا خروشچف، انداخت. از آن پس کوبا به یکی از صحنه‌های جنگ سرد تبدیل شد. بعضی از یاران لیبرال او این کار را خیانت دانستند.

پس از آنکه دولت کاسترو اموال و دارایی‌های آمریکایی‌ها در کوبا را مصادره کرد، در آوریل ۱۹۶۱ آمریکا تلاش کرد با ایجاد جنگ چریکی با بکارگیری ارتشی خصوصی متشکل از تبعیدیان کوبایی، حکومت کاسترو را سرنگون کند. اما ارتش کوبا در خلیج خوک‌ها به مهاجمان حمله کرد و ضمن کشتن بسیاری از آنها، هزار نفر دیگر را به اسارت گرفت. این پیروزی به ابزار تبلیغاتی کاسترو بدل شد. او با این کار به وجهه ابرقدرت بودن آمریکا چنگ انداخته بود و این برای آمریکا پذیرفتنی نبود.

در ۱۹۶۲، هواپیماهای تجسسی آمریکا موشک‌های هسته‌ای شوروی را در راه انتقال به کوبا شناسایی کردند. این مسئله باعث ترس در جامعه بین‌الملل شد. زیرا جهان در آستانه یک جنگ هسته‌ای تمام عیار قرار گرفته بود. جان اف. کندی، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا به کوبا هشدار داد: «در آن جزیره محصور، مجموعه‌ای از پایگاه‌های شلیک موشک‌های تهاجمی در حال ساخت است. هدف از احداث این پایگاه‌ها نمی‌تواند چیزی جز ایجاد توانایی انجام حمله هسته‌ای در نیمکره غربی باشد». با مذاکرات فشرده و پشت پرده، شوروی موشک‌هایش را به صورت آشکار از کوبا و آمریکا به‌طور مخفیانه سلاح‌هایش را از ترکیه خارج کرد.

اتحاد شوروی روابط اقتصادی زیادی با کوبا بر قرار کرد و خریدار بخش عمده محصول شکر این جزیره بود. آمریکا نیاز شدیدی به برخی کالاهای کوبایی داشت. اما بخاطر تحریم‌های تجاری آمریکا، این کالاها به شوروی صادر می‌شدند. با حمایت شوروی کوبا در رأس جنبش عدم تعهد قرار گرفت

فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی برای انقلاب کاسترو فاجعه‌بار بود. زیرا فروش شکر به شوروی قطع و اقتصاد کوبا عملاً تعطیل شد. با قطع کمک‌های حیاتی شوروی و به خاطر وجود تحریم‌های آمریکا، کشور دچار کمبود همه‌جانبه و بحران‌های جدی شد؛ بنابراین در اواسط دهه ۹۰ میلادی تحمل بسیاری از کوبایی‌ها به پایان رسید و هزاران نفر از آن‌ها از طریق دریا به سوی فلوریدا آمریکا رفتند. با اینکه بسیاری از آن‌ها در طول مسیر غرق شدند، اما این حرکت نماد اعتماد خردکننده‌ای برای شخص کاسترو بود

در سال‌های پایانی حکومت به نظر می‌رسید که او در مواضع خود قدری ملایم‌تر شده‌است. او پس از انجام یک عمل اضطراری جراحی سرطان روده در سال ۲۰۰۶، از قدرت کنار رفت برادرش رائول کاسترو جای وی را گرفت. آن به بعد به ندرت در انظار عمومی ظاهر شد. در فوریه ۲۰۰۸ اعلام کرد که دیگر سمت رئیس‌جمهوری و فرمانده کل قوا را نخواهد پذیرفت. در سال‌های بعد سعی کرد تا با ایجاد پیوند با هوگو چاوز رئیس‌جمهور وقت ونزوئلای نفت‌خیز جای خالی کمک‌های اتحاد شوروی را پر کند.

فیدل کاسترو در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۶ در سن ۹۰ سالگی درگذشت. تلویزیون کوبا بامداد روز شنبه این خبر را به نقل از رائول کاسترو اعلام کرد

اندیشه‌های اجتماعی و سیاسی فیدل کاسترو با عنوان کاستروئیسم (به انگلیسی: Castroism) شناخته می‌شود.

در سال ۱۹۸۰ میلادی، کاسترو به ۱۲۵ هزار نفر از کوبایی‌هایی که خواستار ترک کوبا بودند، اجازه داد تا از طریق بندر ماریل طی یک مهاجرت انبوه، به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کنند.

او مخالف نامگذاری مجسمه، خیابان یا میدان به نام خود و چهره‌اش روی سکه‌ها ضرب بود. زیرا آن را نماد «تکبر انسانی» می‌دانست. اما در نطق‌های طولانی خود در تلویزیون و رادیو برای اثرگذاری استفاده می‌کرد. زیرا همه کانال‌ها و شبکه‌ها سخنرانی‌های او را پخش می‌کردند

کاسترو نظام خدمات درمان و آموزش رایگان و با کیفیت را در دسترس همگان قرار داد. نرخ مرگ و میر نوزادان این کشور با اکثر کشورهای پیشرفته جهان قابل مقایسه است.

رفتار خشن او در مقابل مخالفان سیاسی بر سابقه حقوق بشر او سایه انداخته‌است. پاپ ژان پل دوم در سال ۱۹۹۸ در سفری تاریخی از کوبا دیدن کرد. او در این سفر کاسترو را به خاطر نقض حقوق بشر محکوم کرد. این صحبت باعث خجالت کاسترو در برابر جهان شد

دربارهٔ کاسترو مستندهای سینمایی و تلویزیونی زیادی ساخته شده‌است. حدود ۵۰ بازیگر سینما و تلویزیون در نقش او بازی کرده‌اند که از میان آن‌ها نقش‌آفرینی جک پالانس در فیلم «چه» (۱۹۶۹) و دمیان بیچیر در فیلم چه ساخته استیون سودربرگ محصول ۲۰۰۸ اشاره کرد.

وی از علاقه‌مندان به سینما بود و در مستند فرمانده ساخته الیور استون از علاقه‌اش به سوفیا لورن، بریژیت باردو، ژرار دوپاردیو و چارلی چاپلین می‌گوید.

بر اساس فیلم‌شناسی‌ها، کاسترو پیش از گذاشتن ریش در دو فیلم کمدی موزیکال هالیوودی «راحت برای ازدواج» و «تعطیلات در مکزیکو» هر دو ساخته سال ۱۹۴۶ به عنوان سیاهی‌لشکر بازی کرده‌است.