سالمرگ ر محمد بن جریر طبری
سالمرگ
ابوجعفر محمد بن جریر بن یزید بن کثیر بن غالب طبری مشهور به جریر طبری زادهٔ ۸۳۹ میلادی آمل، طبرستان درگذشت درگذشت ۱۷ فوریه ۹۲۳ میلادی بغداد همهچیزدان، مورخ، مفسر و فیلسوف ایرانی مؤلف کتاب تاریخ طبری مشهور به پدر علم و تاریخ و تفسیر است.
آثار
تاریخ طبری
تاریخ طبری مطالب عظیمی از اطلاعات را به دست مردم میدهد و یکی از قدیمیترین تواریخ عمومی در جهان است.
البته دیدگاه کلامی وی در تدوین تاریخش تأثیر گذاشته و تاریخ وی را به عدم بیطرفی در نقل تاریخ متهم کردهاست.
هدف طبری از نگارش تاریخ، عرضهٔ تاریخ جهان از آغاز آفرینش تا زمان خود او بودهاست
کتاب تاریخ طبری، شرح زندگی بشر از خلقت آدم تا زمان نگارندهٔ آن است.
نسخهای از تاریخ طبری که در قرن ۶ و با نثری کهن کتابت شدهاست در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری میشود
طبری اسطورههای ایران را از کیومرث، که در اوستا از او یاد شدهاست، آغاز میکند و از او به عنوان نخستین آدم در تاریخ ایران باستان یاد میکند.
هوشنگ، پهلوان افسانهای را از نخستین پادشاه هفت اقلیم معرفی کرده که به ساختن پرستشگاه برای خداپرستان پرداختهاست.
طبری چون به تاریخ هجرت محمد پیامبر میرسد، شیوهٔ تاریخنویسی را به کرونولوژی تغییر میدهد و رویدادهای هر سال از سالهای دیگر جداگانه نوشته شدهاند و چون رخدادهای سالی به پایان رسید به پیشآمدهای سال پس از آن میپردازد.
جلد نخست تاریخ طبری که تاریخ جهان از آفرینش تا مبعث است، مملو از اخبار اسرائیلی است.
در بخش دیگر این کتاب، طبری نسبت به اتفاقها در مصر، شمال آفریقا و اسپانیا با نگاهی سکولار قلم میزند.
از شهرت و اهمیتی را که تألیفات طبری در زمان خود مؤلف در قرون بعد احراز کردهاست از کثرت نسخی که انتشار یافتهاست میتوان استنباط کرد چنانکه از تاریخ او بیست جلد در کتابخانه عزیز از خلفای فاطمی عصر در نیمه اخیر قرن چهارم هجری وجود داشته، و وقتی صلاح الدین ایوبی در سنه ۵۸۹ مصر را تصرف کرد ۱۲۰۰ جلد آن فقط در کتابخانه سلطنتی نجا بودهاست.
موضعگیری در مورد جنبشهای شیعی و قیامهای سیاسی مسئله دیگر طبری نهضتها و قیامهایی بود که در عصر وی وقوع یافته و وی شاهد وقوع این قیامها بودهاست.
بر اساس اظهار نظر برخی مورخین، هر یک از این کتابها دارای سی هزار صفحه بود، ولی بخاطر حجم بزرگ آنها شاگردان طبری از عهده تحریر و آموختن آن بر نیامده و طبری مجبور شد متن کتاب خود را مختصر کرده و هر یک را بقدر عشر (یک دهم) حجم اولیه خلاصه کند
اولین ترجمه فارسی تاریخ طبری به قلم ابوعلی بلعمی مشهور به تاریخ بلعمی است.
ترجمه تاریخ طبری در جهان
هنوز پنجاه سال از درگذشت نویسنده، نگذشته بود که تاریخ الرسل و الملوک او را ابو علی محمد بن محمد بلعمی، وزیر دانشمند منصور بن نوح سامانی به سال ۳۵۲ قمری با تغییراتی، به فارسی درآورد.
بلعمی به اندازهای در تاریخ طبری دخل و تصرف کرده که نخستین ترجمهٔ تاریخ طبری را از عربی به فارسی، به نام تاریخ بلعمی یاد کردهاند.
بعدها تاریخ بلعمی به ترکی نیز ترجمه شد. نخستین اروپایی که با طبری آشنا شد،
توماس ارپنیوس، خاورشناس هلندی، بود که خلاصهٔ تاریخ طبری را به زبان لاتین ترجمه و اروپاییان را با طبری آشنا کرد.
سپس، در سدهٔ نوزدهم میلادی هرمان زوتنبرگ تاریخ طبری را به زبان فرانسه در چهار جلد در پاریس به چاپ رساند.
تئودور نولدکه خاورشناس آلمانی نیز بخش ساسانیان تاریخ طبری را به آلمانی ترجمه کردهاست.
همچنین چاپهای مکرری از این کتاب در مصر، امارات، عربستان، عراق، مصر و لبنان صورت گرفتهاست.
ژیلبرت لیوا تاریخنگار فرانسوی نیز در دانشگاه دیدرو پاریس به کوشش خود این اثر را به زبان فرانسه ترجمه نمود.
میخائیل یان دخویه در بین سالهای ۱۸۸۰ تا ۱۹۰۰ تاریخ طبری را به انگلیسی ترجمه نمود و کتاب خود را پس از سالها با چندین بار تجدید چاپ تحت عنوان تاریخ طبری منتشر شد.
ترجمه تفسیری این کتاب توسط انتشارات دانشگاه ایالتی نیویورک در سال ۱۹۹۸ بازنشر شد.
تفسیر طبری
تفسیر طبری، یکی از قدیمیترین و جامعترین تفسیرهای روایی قرآن در قرن سوم هجری در بین مسلمانان است.
البته این تفسیر صرفاً تفسیر روایی نیست، زیرا در آن به مباحث و مسائل کلامی توجه شده و نظرهای مؤلف در نقل احادیثی دال بر موضع کلامی اش، بیان شدهاست.
طبری در جایی که سخن از مدینه فاضله یا آرمان شهر است نیز در کتاب تفسیر خودش به شرح این شهر آرمانی پرداخته و در اینجا از شهری آرمانی خبر میدهد که زیستنگاه نهونیم سبط از اسباط دوازدهگانهٔ بنیاسرائیل است.
در جهان طبری به عنوان یک مفسر، تاریخدان و فیلسوف شناخته شدهاست.
به عنوان نمونه، خواجه رشیدالدین فضلالله همدانی؛ سیاستمدار و اندیشمند برجسته عهد فرمانروایی ایلخانان، ۴ قرن پس از طبری، برای نگارش کتاب خود، جامع التواریخ که به تعبیر تاریخپژوهی چون دیوید مورگان، اهمیت و تاریخنگاری عصر مغول مدیون و مرهون وجود آن است و همچنین پژوهشگری چون جان بویل آن را دائرةالمعارف تاریخی خوانده و البته مورخ برجستهای چون دکتر عبدالحسین زرینکوب از آن به عنوان عظیمترین و جسورانهترین طرح در تاریخنویسی مسلمانان و نیای فراموش شده تواریخ امروز کمبریج یاد کردهاست، از شیوهای بهره جست که پیشتر طبری به کار برده بود.
اولین بزرگداشت بینالمللی جریر طبری در سال ۱۳۶۸ به دانشگاه مازندران و مجله کیهان برگزار شد.
در سال ۱۹۸۷ و ۲۰۱۱ سریالی ۲۸ قسمتی با نام امام طبری از اتحادیه رادیو و تلویزیون مصر ساخته و پخش شد.
در سال ۱۳۷۰ سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بیش از ۶ هزار جلد از تاریخ طبری را توزیع کرد.
در سال ۲۰۱۳ لیفر لوکیدو در سخنرانی در مرکز مطالعات اسلامی آکسفورد مؤسسه ساختار پژوهشی تاریخ طبری را بنیان نهاد.
در سال ۲۰۱۵ تندیس جریر طبری به همراه دیگر دانشمند ایرانی زکریای رازی در حیاط کتابخانه ملی تاجیکستان نصب شد.
خیابانهایی با نام وی در آمل، قزوین، ظهران، حمص و بغداد وجود دارد.