قانون اورنامو ، قدیمی ترین قانون شناخته شده درجهان
ترجمه و توضیحات از گارگین فتائی
اورنامو ، قدیمی ترین قانون شناخته شدهء بشری تا کنون است در این تحقیق ، این قانون با توضیحاتی ترجمه می شود البته ترجمه و توضیحات این قانون کاملاً جنبهء تحقیقاتی صرف داشته و در واقع بررسی حقوقی این قانون می باشد
اورنامّو یا اورنامّا یا اوراِنگور(فرمانروایی ۲۱۱۲-۲۰۹۵ (پیش از میلاد)) نام پادشاه سومری شهر اور در سدههای بیستودوم و بیستویکم پیش از زایش بود.
او بنیادگذار سومین دودمان پادشاهی اور در جنوب میانرودان بود. پیش از آن چندین سده اکدیان و گوتیان بر آن شهر فرمان رانده بودند. او هجده سال پادشاهی کرد. سرانجام در جنگ با گوتیان، سپاهش او را تنها گذاشتند و او کشته شد. پس از او پسرش شولگی به پادشاهی رسید. یادواره او در قطعهای به زبان سومری به جا مانده است.
مهمترین کار او گردآوردن قانون بوده است و این کهنترین قانون جهان است که گردآمده و به دست ما رسیده است و ما از آن آگاهیم. او همچنین دستور به ساخت زیگوراتی به نام زیگورات بزرگ اور را داد. او همچنین به لاگاش لشکر کشید و اربابان پیشین خود در اوروک را نیز شکست داد. او سرانجام در نیپور تاجذاری کرد. او کسی بود که در زمان پس از دوره گوتیها راهها و قانون را نگاه داشت.
اورنامو(۱) قدیمی ترین لوحهء شناخته شدهء حاوی مجموعهء قوانینی است که تا به امروز باقی مانده که به زبان سومری بین سالهای ۲۰۵۰-۲۱۰۰پ. م نوشته شده. گر چه پیش گفتار آن ، این مقررات را مستقیماً به «اورنومای پادشاه» ، شاه اور نسبت می دهد (۲۰۹۵-۲۱۲۱پ م) ولی برخی مورخین گمان می کنند که این مقررات بیشتر منسوب به پسر او « شولگی(۲)» باند
اولین رونوشت از این مقررات که در دو قطعه در «نیپور(۳)» کشف شدند بوسیلهء «ساموئل کرامر(4)» در ۱۸۵۲ترجمه شدند که به علت محافظت جزئی، تنها پیش گفتار و پنج ماده از مقررات آن شناخته شدند (۴) لوحه های بیشتر در اور در ۱۹۶۵کشف و ترجمه شدند که امکان احیاء 40 تا 57 ماده از این مقررات را فراهم ساخت(۵) رونوشت دیگر در «سیپّار» کشف شد که حاوی تفاوتی ناچیز است
گر چه معلوم شده که مجموعهء قوانین قدیمی تری وجود داشته ولی این مجموعه قانون ، قدیمی ترین متن قضائی موجود را ارائه می دهد و جایگاه قانون حمورابی را به مدت سه قرن اشغال کرد
این مقررات به صورت استدلالی - اگر(وقوع نوع جرم) بنابراین (نوع مجازات) - مرتب شده اند و این الگوئی است که تغریباً در کلیه مجموعه های بعدی از آن پیروی شد که برای قدیمی ترین مجموعهء قوانین شناخته شده تاریخ به نحو قابل ملاحظه ای پیشرفته به نظر می رسد زیرا برای خسارت های بدنی ، بر خلاف قانون عمل متقابل (چشم در برابر چشم) اصل حقوق بابلی ، جریمه های جبران خسارت مالی وضع می کند ولی قتل ، سرقت ، تجاوز و زنا جرائم مستوجب مرگ بودند
این مجموعه ، نگاه اجمالی به ساختمان اجتماعی دورهء رنسانس سومری را آشکار می سازد در زیر سایه «این –گال(۶)» (مرد بزرگ یا پادشاه) همهء اعضاء جامعه، متعلق به یکی از دو طبقهء «لو(۷)» یا شخص آزاد و برده بودند پسر یک لو تا قبل از ازدواج ،دومو – نیتا(۸)» نامیده می شد وبعد از ازدواج ، پسر جوان (گوروس(۹)) خوانده می شد یک زن (مونوس(۱۰)) تا زمانی که دختر بود «دو مو - می(۱۱)» و وقتی که زن می شد «دام(۱۲)» حوانده می شد و اگر بیش از شوهر خود دوام می آورد یک بیوه زن (نو –ما- سا(۱۳))خوانده می شد و می توانست مجدداً ازدواج کند
محتوا
پیش گفتار آن همچون نمونه های مجموعه قوانین بین النهرینی از خدایان برای اور نامو طلب دعا کرده و به انصاف در سرزمین حکم می کند
پیش گفتار
........(۱۴).بعد از آنکه «آن(۱۵)» و« اِنلیل(۱۶)» پادشاهی اور را به «نانّا(۱۷)» واگزار کردند در آن زمان اورنامو – پسر متولد شده از« نینسون(۱۸)» – برای عشق مادرانه ای که از آن متولد شد بر طبق اصل انصاف و حقیقت (۱۹).....بنابراین اورناموی قدرتمند رزمجو ، شاه اور ، شاه سومر و اکد بوسیلهء قدرت نانّا نیرومند گردید ، سرور شهر و موافق با کلام راستین «اوتو(۲۰)» ، انصاف را در سرزمین خود بنا نهاد او نفرین و خشونت و نزاع را دور ساخت و هزینه معبد را ماهانه 90 گور(۲۱) از جو،30 گوسفند و 30 «سیلا(۲۲)» از کره قرار داد او معیار برنز سیلا را با یک مینا(۲۳) وزن استاندارد ساخت و وزن سنگی یک شکل از نقره را در ارتباط با یک مینا استانداردیزه کرد (۲۴).........شخص یتیم به مرد ثروتمند تحویل داده نشد. بیوه به مرد قدرت مند تحویل داده نشد. مرد یک شکلی به مرد یک مینائی تحویل داده نشد(۲۵). یک مینا برابر با 60 شکل قرار داده شد
مقررات باقی مانده از میان این مجموعهء قوانین به قرار زیر است
متن
۱: اگر کسی مرتکب قتل شود باید کشته شود
۲: اگر کسی مرتکب سرقت شود کشته خواهد شد
۳:اگر کسی مرتکب آدم ربائی شود حبس شده و محکوم به پرداخت 15 شکل نقره خواهد شد
(شِکِل Shekel از واحدهای پولی بین النهرین باستان بوده است)
۴: اگر برده ای با بردهء دیگر ازدواج کند و آن برده آزاد گردد خانهء خود را ترک نخواهد کرد
۵: اگر برده ای با یک بومی(یعنی مرد آزاد) ازدواج کند او پسر نخست زادهء خود را به مالکش خواهد داد(۲۶)
۶: اگر مردی بر دیگری تعدی کرده و و باعث ازالهء بکارت همسر باکرهء مرد جوانی گردد آنها(۲۷) آن مرد را خواهند کشت
۷:اگر همسر زنی از مرد دیگری تبعیت کرده و آن مرد با آن زن همبستر شود آن زن (با خشونت) کشته می شود اما آن مرد ، آزاد خواهد شد(۲۸)
۸: اگر مردی متوسل به زور شده و باعث ازالهء بکارت زن برده(کنیز) مرد دیگری گردد باید پنج شکل نقره بپردازد
۹: اگر کسی زنی را که اولین بار است ازدواج کرده طلاق دهد باید به او یک مینا نقره بپردازد
۱۰: اگر آن زنی را که طلاق داده (قبلاً) یک بیوه بوده نصف مینای طلا به او خواهد پرداخت
۱۱: اگر مردی با بیوه زنی بدون داشتن هیچگونه قرارداد ازدواجی همبستر شود نیاز به پرداخت هیچ نقره ای نخواهد بود(۲۹)
۱۲(۳۰)
۱۳: اگر کسی متهم به جادوگری شود مراسم اوردالی با آب را باید تحمل کند(۳۱) اگر بیگناهیش اثبات شد متهم کنندهء او باید سه شکل بپردازد
۱۴: اگر مردی ، زن مرد دیگری را متهم به زنای محصنه کند چنانچه انجام مراسم اوردالی در رودخانه ، بیگناهی او را ثابت کرد در این صورت مردی که چنین اتهامی به او زده باید یک سوم مینا از نقره را بپردازد(۳۲)
15: اگر داماد آینده(۳۳) وارد خانهء پدرزن آیندهء خود شود اما پدر زن او بعداً دخترش را به مرد دیگری بدهد پدر زن ، دو برابر میزان هدایای عروسی را که رد کرده به داماد خواهد پرداخت
۱۷: اگر برده ای از محدوده های شهر فرار کند و شخصی او را برگرداند مالک (آن برده) دو شکل به کسی که او را برگردانده خواهد پرداخت
۱۸: اگر کسی چشم مرد دیگری را از بین ببرد آن را با نصف مینا وزن خواهد کرد (۳۴)
۱۹: اگر کسی پای شخص دیگری را قطع کند، ۱۰شکل خواهد پرداخت
۲۰: اگر کسی در طی یک نزاع ، اندامی از شخص دیگری را با چماق(۳۵) قطع کند یک مینا نقره را خواهد پرداخت
۲۱: اگر کسی بینی شخص دیگری را با چاقوی مسی(۳۶) ببرد باید دو سوم مینا از نقره را بپردازد
۲۲: اگر شخصی دندان شخص دیگری را درآورد دو شکل نقره پرداخت خواهد کرد
.....24: اگر او برده ای نداشته باشد ۱۰شکل نقره خواهد پرداخت اگر او برده ای نداشته باشد او چیزی دیگری که متعلق به اوست می پردازد(۳۷)
۲۵: اگر کنیز مردی خود را با کدبانویش برابر دانسته و با او گستاخانه صحبت کند دهانش با یک کوارت(لیتر) نمک شسته خواهد شد(۳۸)
۲۸: اگر شخصی که به عنوان شاهد ، ظاهر شده ثابت شود که شهادت دروغ داده باید پانزده شکل نقره بپردازد
۲۹: اگر شخصی که به عنوان شاهد ظاهر شده سوگند خود را پس بگیرد باید به میزان ارزش خواستهء دعوی، پول پرداخت کند(۳۹)
۳۰: اگر کسی به صورت پنهانی مزرعهء شخص دیگری را کشت کند وشکایتی طرح کند این شکایت ، مردود است و این شخص ، هزینه های خود را از دست خواهد داد
۳۱: اگر کسی مزرعهء دیگری را با آب غرق کند او سه «کور(۴۰)» از جو(۴۱) را برای هر یک «ایکو(۴۲)» از مزرعه ، پخش خواهد کرد
۳۲: اگر کسی زمین قابل کشت را به شخص (دیگری) برای زراعت واگزارد ولی این شخص در آن کشاورزی نکرده و آن را به صورت لم یزرع برگرداند باید 3 کور از جو را به ازای هر یک ایکو از زمین ، پخش کند( * )
* ترجمهء فوق از متن انگلیسی آن در ویکیپدیای انگلیسی به عمل آمده است
References
^ Kramer, History begins at Sumer, pp. 52-55.
پی نویشتها
۱: Ur-Nammu
۲: Shulgi
۳: Nippur
۴: Samuel Kramer
۵: به طور کلی در اینترنت ، سایت های مختلف تنها تا 32 مادهء آن را ارائه داده اند و اینکه تا 57 ماده احیاء شده تا به حال در این خصوص منبعی پیدا نکرده ام
6: lu-gal
۷: lu
۸: dumu-nita
۹: gurus
۱۰: munus
۱۱: dumu-i
۱۲: dam
۱۳: nu-ma-su
۱۴: قسمتی از پیش گفتار از بین رفته است
۱۵: An تلفظ سومری آنوی بابلی است که یک خدای آفریننده و شوهر آنتو یا آنونیت و ایزد آسمانها بوده است
۱۶: Enlil خدای هوا و خدای مهم شهر نیپور
۱۷: Nanna ایزد ماه سومری که پویژه در اور ، پرستش می شد تلفظ بابلی آن بدون تشدید است
۱۸: Ninsun در اسطوره شناسی سومری نینسو یا نینسونا به صورت گاو وحشی ماده ، یک الهه و معروف ترین چهرهء آن ، مادر افسانه ای گیلگمش است در حماسهء گیلگمش ،نینسون به عنوان یک ملکهء انسانی که در « اوروک » با پسرش به عنوان پادشاه ، زندگی میکند نشان داده می شود .
۱۹: این قسمت مقدمه هم از میان رفته است
۲۰: Utu که نور وسیعی می افشاند خدای خورشید و عدالت سومری و مجری قانون است
۲۱: gur واحد وزنی معادل 300 لیتر یا سه دهم متر مکعب
۲۲: sila واحد وزن(حجمی) معادل یک لیتر یا یک هزارم متر مربع
۲۳: mina برابر با یک ونیم کیلو گرم
۲۴: از متن مقدمه چنین به نظر می رسد که اورنامو برای اوزان ومقادیر گوناگون، معیارهای عددی ثابت تعیین کرده و در زمان کنونی سردمداران کشورها حق و قدرت این کار را ندارند بقیه این قسمت هم از میان رفته است
۲۵: گویا این ، نرخ انسان های قابل خرید یعنی همان بردگان بوده که دارای نرخ های متفاوتی بوده اند
۲۶: زیرا بردگان نیز مانند حیوانات ، خرید و فروش می شدند و بچهء آنان هم همانند بچهء حیوانات ، متعلق به مالک بوده ولی در مورد بردگان ، این حق محدود به نخست زادگان شده است
۲۷: در اینجا معین نشده که منظور از «آنها» چیست آیا آن مرد و همسرش است یا حکومت
۲۸: آزاد گزاردن چنین مردی آن هم در تمدنی که نسبت به خیانت زوجین ، بسیار حساس بوده عجیب به نظر می رسد همچنین در این ماده ، واژهء slay به معنی با خشونت کشتن است
۲۹:این ماده ، بیوه رنان را تشویق می کرده که قبل از همبستر شدن با مردی ، با او قرارداد ازدواج ، منعقد کنند
۳۰: ماده 12 به کلی از میان رفته است
۳۱: مراسم اوردالی که به انگلیسی Ordeal خوانده می شود در زمان باستان مراسم گوناگون بر حسب کشور مقصد بوده که بر اساس آن متهم می بایست آزمایش های بسیار سخت و دور از ذهنی برای اثبات بی گناهی خود به عمل می آورده نظیر رفتن به درون آتش ، افتادن در رودخانه ، گذاشتن آهن گداخته بر روی دست وغیره
۳۲: مجازات چنین تهمتی در بسیاری از کشورها در زمان کنونی ، حبس یا شلاق است
۳۳: منظور ، پسری است که با دختری نامزد شده ولی هنوز عقد نکرده اند
۳۴: weigh out این واژه ، معادل انگلیسی وزن کردن و به این معنی است که به اندازه وزن چشم باید طلا پرداخته شود
۲۵: club گویا چماق در آن زمان و در آن تمدن ، کاربرد بیشتری داشته است
۳۶: copper knife یعنی چاقوهائی ازجنس دیگر هم بوده و این نوع چاقو ، خطرناک تر بوده است
۳۷: قسمتی از ماده از میان رفته ومفهوم آن را مبهم ساخته است
۳۸: صرف نظر ار اینکه این مجازات ، یک مجازات سنگین و ناعدلانه است به نظر می رسد نزاع بین کنیز و کدبانو بار حقوقی ندارد تا برای آن ماده ای در نظر گرفته شود
۳۹: withdraws his oath به معنی سوگند خود را پس بگیرد یعنی شهادت همراه با سوگند بوده وشخص می توانست (البته به همراه تاوان آن ) این سوگند خود را پس بگیرد و شهادت دروغ در واقع مستوجب جریمه یا جزای نقدی بوده است
۴۰: kur تلفظ سومری گور قانون اورناموبابلی و معادل 300 لیتر یا سه دهم متر مکعب
۴۱: barley به معنی جو است و به نظر می رسد که جو نسبت به سایر غلات ، کاربرد بیشتری داشته و واحد وزن برای آن ، واحد حجمی بوده است
۴۲: ikuواحد مسافتی معادل سه متر و ششصد سانتیمتر مربع